Kenmerkend voor provocatief werken met mensen is wat ook wel genoemd wordt: het advocaat van de duivel spelen. Voor mij als pastor alleen maar te hachelen met de nadruk op spelen. Zoals Frank Farrelly het zei: “In de provocatieve therapie neem ik de illusies, de geloofssystemen en de vooronderstellingen van de cliënten over, ik voel dat ik ermee ga jongleren en in werkelijkheid zeg ik tegen hen: “welke van deze wil je dat waar is?” Het pessimistische, wantrouwige, verdachte, angstige gezichtspunt. Ik zeg indirect tegen hen, heimelijk, maar vaak ook direct en open: “Welk gezichtspunt wil je dat waar is?”
Jongleren deel 1: alles of niets
Eén van de manieren om te spelen, te jongleren, is de “alles of niets” benadering. De dingen worden zwart-wit benaderd. Zo herinner ik me hoe ik zelf “om”ging voor de provocatieve manier van reageren toen ik een provocatief coach vertelde dat ik nooit ergens aan toe kwam als ik mijn kleine kinderen buiten liet spelen zonder toezicht. Elke twee minuten ging ik bij het raam kijken of ze er nog waren en niet door een of andere gek waren lastiggevallen of meegenomen. Daar had ik echt last van. De coach schrok zich wild van mijn probleem. “Wááát!” riep hij uit. ” Laat jij je kinderen nog buitenspelen in deze tijd?! Weet je wel hoe gevaarlijk dat is! Je moet ze binnenhouden met de gordijnen dicht. Wat ben jij voor moeder? Buitensluiten die buitenwereld!! Daarom heet dat zo.” En zo ging hij voort mijn negatieve, wantrouwige en angstige wereldbeeld in te kleuren. Het is buitengewoon verrassend zo serieus genomen te worden terwijl je tegelijkertijd moet lachen om je eigen absurditeit. Voortaan kon ik de kinderen langer zonder te kijken laten spelen en moest ik, als ik keek, lachen als ik aan deze reactie van deze coach dacht…
Deze manier van alles of niets reageren kan je natuurlijk ook toepassen op het coronavirus of allerlei zaken waar mensen de illusie van hebben zich (niet) tegen te kunnen verweren… “Wááát? Ga jij nog naar je werk?! Weet je wel hoe gevaarlijk dat is… en zo voort.”
Voer voor theologen
Voor pastores is dit helemaal een makkie, de bijbel vraagt voortdurend om alles of niets. “Heb de Heer Uw God lief met geheel uw hart, geheel uw ziel en al uw krachten” (Lukas 10:27). Of “Heden houd ik u een keuze voor: leven of dood, vloek of zegen.” (Deuteronomium 30:19). De echte advocaat van de duivel zal er echter niet deze betekenis van bijvertellen: dat elke keuze voor het leven, hoe klein ook, en elke vorm van liefde, hoe gering ook, al zegen brengt. Perfectie is van de duivel. Menselijkheid is van God.
Heb een behoedzame en voorzichtige maand maart verder!