Het kortste antwoord op deze vraag luidt: overal. En nergens.
Onze verantwoordelijkheid eindigt overal waar de verantwoordelijkheid van de ander begint. Voor mijzelf was dat een bevrijdende gedachte. Mag een ander ook iets goedmaken, zorgen, geven? En tegelijk: als jij het al oplost, regelt, bepaalt voor die ander, waar is zijn/ haar ruimte zichzelf als verantwoordelijk mens te ontwikkelen inclusief fouten te maken?
Het je gedwongen voelen te helpen, dat MOETEN van jezelf, is altijd destructief. Daar kun je rustig van uit gaan! Dus als dat het geval is, eindigt je verantwoordelijkheid al daar. Heerlijk he? Het uur van de mens, waar hij/zij werkelijk zich verantwoordelijk toont, is als je MOED nodig hebt om te doen wat moeilijk is, maar wat wel past bij jouw behoeftes, gevoelens, bij de weg die je wilt gaan. Als je weet dat je moed nodig hebt, ben je af van het moeten.
Onze verantwoordelijkheid eindigt overal. En onze verantwoordelijkheid eindigt nergens omdat het altijd onze verantwoordelijkheid is de ander tot verantwoordelijkheid op te roepen! Niet alleen om anderen recht te doen, niet alleen om zichzelf recht te doen, maar ook om jouw behoeftes en gevoelens recht te doen! Die zijn namelijk evenveel waard als de belangen en emoties van de ander.
En zo hebben we dus het gegeven dat onze verantwoordelijkheid overal en nergens eindigt! Iets wat totaal niet kloppend is, maar wel een levenservaring en in die zin weer wel klopt! In deze spanning van overal en nergens verantwoordelijk voor zijn kan je alleen blijven staan als je met liefde, humor en uitdaging naar jezelf en de ander kan kijken. Houd de verbinding goed met je bronnen van kracht en vertrouwen, neem jezelf en de ander wel ernstig maar niet zo serieus en leef!